Ardıç

​​
ARDIÇLAR  (JUNİPERUS L.)

Yayılışı, Morfolojik ve Botanik Özellikleri

Ardıçlar çoğunlukla dioik, ender olarak monoik, ağaç veya çalı formunda odunsu ve herdem YEŞİL bitkilerdir. Kabuk yaşlı fertlerde şeritler halinde boyuna çatlaklı, kırmızımtırak veya kahverengidir. Tomurcuklar J. drupacea hariç çıplaktır. Yapraklar iğne veya pul yaprak biçimindedir. İğne yapraklar sürgünlere üçlü cevrel, pul yapraklar ise çapraz karşılıklı olarak dizilir. İğne yapraklar sert ve diken gibi batıcıdır. İğne yaprakların üst yüzünde belirgin bir şekilde bir veya iki stoma çizgisi ve iletim demetlerinin altında bir reçine kanalı bulunur. Erkek çiçek kozalakcıkları sürgünlerde pulların koltuklarında yer alır, sürgüne oturmuş veya üzeri pullu bir sapı vardır. Her bir erkek çiçek kozalakcığı çok sayıda etamin pulundan oluşur. Her bir etamin pulu 2-6 adet çiçek tozu torbası taşır. Dişi çiçek kozalakcıkları küre şeklinde olup ya pullu bir sap üzerinde ya da sürgünlerin ucunda yer alır. Dişi çiçekler karşılıklı veya cevrel dizilmiş 3-8 adet sivri uçlu puldan oluşur. Kozalaklar 1-2 veya 3 yılda olgunlaşır.

Olgunlaşan kozalaklar etli ve üzümsü yapıda olup hiçbir zaman açılmazlar. Kozalaklar 1-12 adet tohum taşırlar. Tohumlar küçük, kanatsız, yuvarlak ya da yumurta biçimimdedir, bazı taksonlarda reçine bezeleri bulunur (Elicin, 1977; Yaltırık, 1988; Eckenwalder, 2009; Farjon, 2000, 2010).

Ardıçlar yaprak formu, dişi çiçek özellikleri ve kozalak pulu ile tohum taslağı özelliklerine göre üç ayrı seksiyona ayrılır (Adams, 2008):

Juniperus Seksiyonu: Yaprakların tümü iğne yaprak biçiminde ve sürgüne uçlu çevrel dizilmiştir. Erkek ve dişi çiçek kozalakcıkları sürgün ucunda değil yaprak koltuklarında yer alır. Kozalağın en uçtaki pulları arasında yer alan terminal durumlu 3 tohum taslağı vardır. Kozalak 3 ureyimli puldan oluşur ve tohumlar kaynaşmamıştır. Üsten bakılınca kozalak pullarının birleşme izleri uc kollu bir yıldızı andırır. Bu seksiyona ait doğal türlerimiz; Juniperus oxycedrus, J. Communis

Caryocedrus Seksiyonu: Yapraklar iğne yaprak biçiminde, sert ve sivri uçlu olup sürgüne üçlü çevrel dizilmiştir. Erkek çiçek kozalakcıkları yaprak koltuklarında 3-6'sı bir arada demetler halinde yer alır. Dişi çiçek kozalakcıkları ise yaprak koltuklarında kısa bir sürgünün ucunda yan durumlu olarak bulunur. Tohum, kozalak pullarının odunlaşmasıyla oluşan sert bir koruyucu içinde yer alır. Diğer iki seksiyondan farklı olarak tomurcuklar pullarla örtülüdür. Bu seksiyona ait doğal türümüz; Juniperus drupacea

Sabina Seksiyonu: Yapraklar gençlik cağlarında iğne yaprak biçiminde ve sürgünlere üçlü çevrel dizilişli ve ileri yaşlarda iğne yaprak pul yaprak halini alır ve sürgüne çapraz karşılıklı olarak dizilir. Dişi çiçek kozalakcıkları sürgün ucunda yer alır ve genellikle karşılıklı dizilmiş 6 puldan oluşur. Tohum taslağı sayısı 3-9 (12) tanedir ve bu tohum taslakları kozalak pullarının arasında değil önlerinde teker teker veya çoğunlukla ikili, bazen de terminal durumlu ve tektir. Kozalak pullarının birleşme izleri futbol topu dilimlerini andırır. Bu seksiyona ait doğal türlerimiz; Juniperus excelsa, J. foetidissima, J. phoenicea, J. Sabina Juniperus cinsi, Türkiye'de 7 türle temsil edilir. Türkiye'de doğal yetişen bu 7 türe ilişkin tanı anahtarı aşağıda verilmiştir:

1. Yapraklar iğne yaprak şeklinde, erkek ve dişi çiçekler yaprak koltuklarında yan durumlu olarak yer alır.

2. Erkek çiçekler yaprak koltuklarında demetler halindedir, dişi kozalak 20-25 mm çapında; tohumlar serbest değil odunsu bir koruyucu tabaka içerisindedir………………………………………... Juniperus drupacea

2. Erkek çiçekler yaprak koltuklarında tek tek bulunur, dişi kozalak genellikle 18 mm'yi geçmez; tohumlar serbesttir.

3. Yaprakların üst yüzeyinde beyazımsı bir stoma çizgisi var; olgun kozalak dumanlı siyahımsı renktedir. …………………………………………………………………………………………………………………………… Juniperus communis

3.Yaprakların üst yüzeyinde iki belirgin stoma çizgisi var; olgun kozalak turuncu-kırmızımsı renktedir. …………….……..………......………………………………………………………………………………………… Juniperus oxycedrus

1. Yapraklar pul yaprak şeklinde, erkek ve dişi çiçekler sürgünlerin ucunda yer alır.

4. Pul yaprakların kenarlarındaki yeşil olmayan zarımsı yapı dar ve ince dişlidir, olgun kozalak koyu kırmızı renktedir. ………………………………………………………………….………..…..……………... Juniperus phoenicea

4.Pul yaprakların kenarları yukarıdaki gibi değil, olgun kozalak koyu pembe ve siyahımsı renktedir.

5.Olgun kozalakların sapı geriye doğru kıvrıktır. …………….………..…..…..…....…......……….Juniperus sabina

5.Olgun kozalaklar düz veya düze yakın saplıdır.

6. Genç sürgünleri dört köşeli, tohumlar 1-2 adettir. ........…………..…..….……......... Juniperus foetidissima

6. Genç sürgünler yuvarlak, tohumlar 4-6 adettir. …….………………..…..……………..…..….. Juniperus excelsa

​​​  

 

Kaynak​

Orman Genel Müdürlüğü web sitesinde yer alan “Haftanın Ağacı" sayfalarının hazırlanmasında;

• Editörlüğü Prof. Dr. Ünal AKKEMİK tarafından yapılan ”Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları” adlı yayınında,

• Orman Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan “Orman Atlası” yayınında,

• Orman Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan “Asli Ağaç Türleri” yayınında, yer alan içerik ve görsellerden yararlanılmıştır.

Diğer ​Asli Orman Ağaçlarımız