On Birinci Kalkınma Planı'nda (2019-2023) belirtildiği üzere, Türkiye, coğrafi konumu nedeniyle, iklim değişikliğinden olumsuz yönde etkilenecek ülkeler arasındadır ve bu durum ani yağışları, selleri ve kuraklık felaketlerini artırmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti, sürdürülebilir ve kapsayıcı büyüme yolunda ilerlemeye büyük bir önem vermektedir. Su kaynaklarının etkin kullanımı ve korunması amacıyla 25 havza için nehir havzası yönetim planları, sektörel su tahsis planları, havza master planları, kuraklık yönetim planları, taşkın yönetim planları, içme suyu havzaları koruma eylem planları tamamlanacaktır. Bunlara ek olarak, Kalkınma Planı'nda çevrenin korunmasına da özel bir önem verilmektedir. Su havzaları başta olmak üzere tüm alanlarda çevre kaynaklarının ve doğal kaynakların korunması, kalitenin arttırılması; etkili, entegre ve sürdürülebilir yönetim sağlanması, çevre ve iklim dostu uygulamaların yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır.
Doğu Karadeniz bölgesinin, Ordu-Giresun alt havzasında yer alan Bolaman Nehri Havzası; heyelanlardan, su baskınlarından ve doğal kaynakların bozulmasından ciddi bir şekilde etkilenen bölgeler arasında yer almaktadır. Havzada toprak erozyonu, orman ekosistemlerinin bozulması, yüzey suyu kirliliği, heyelanlar, kuraklık ve seller de dâhil olmak üzere Doğu Karadeniz Havzası'na özgü sorunların bir bileşimi yaşanmaktadır.
Bu sorunların çözümü için Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı Orman Genel Müdürlüğü (OGM) entegre bir proje hazırlığına girişmiş ve çeşitli finansman seçenekleri araştırılmıştır. Bu çalışmaların sonucunda, OGM, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile işbirliği içinde, Dünya Bankasından finansal destek almaya karar vermiştir. Proje “2020 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu"na ve ardından da “2020 Yılı Yatırım Programının Kabulü ve Uygulanmasına İlişkin Cumhurbaşkanı Kararı"na dâhil edilmiştir. Ancak Proje'nin ulusal makamlar ve Dünya Bankası tarafından onaylanması için gerekli olan bazı belgeler bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile bu amaçla sağlanan anlaşma çerçevesinde gerekli raporların hazırlanması süreci devam etmektedir.
Türkiye'nin 2019-2023 dönemine yönelik hedeflerini içeren On Birinci Kalkınma Planı, iklim değişikliğinin etkilerine uyum sağlamak ve mevcut kazanımları sürdürmek adına ülkenin doğal sermayesini korumak için, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir büyümeye büyük önem vermektedir. Bu çerçevede geliştirilen politikalarda çevre kirliliğinin azaltılması, biyolojik çeşitliliğin korunması ve entegre havza yönetimi yoluyla arazi, orman, su ve diğer doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi ve kullanımı önem taşımaktadır. Türkiye'nin Ulusal Havza Yönetim Stratejisi havzaların “eşgüdümlü, katılımcı ve ekosistem odaklı yönetimi"ni öngörmektedir. On Birinci Kalkınma Planında ise “havza bazında yapılan plan, strateji ve eylem planları bir bütünlük içinde uygulamaya konulacaktır" hükmü bulunmaktadır.
Doğu Karadeniz bölgesinin Ordu-Giresun alt havzasında yer alan Bolaman Havzası, heyelanlardan, su baskınlarından ve yöre halkının refahını ve geçimini etkileyen doğal kaynakların bozulmasından ciddi bir şekilde etkilenen bir alandır. Bolaman, Doğu Karadeniz Bölgesi Havzasına özgü toprak erozyonu, orman ekosistemlerinin bozulması, yüzey suyu kirliliği, heyelanlar, kuraklık ve seller gibi sorunların bir bileşimini yaşamaktadır. Bu nedenle entegre bir havza yönetimi anlayışı ile hazırlanmış olan “Bolaman Havzası Rehabilitasyon Projesi" tarımsal kalkınmanın sağlanması, ormanların korunması, altyapının güçlendirilmesinin yanında afetlerden kaynaklı kayıpların azaltılması, enerji verimliliğinin sağlanması, sosyal, ekonomik ve çevresel gelişmeye hız kazandırılması amaçlarını taşımaktadır.
Bu temel amaca sahip projede aşağıdaki gelişmeler hedeflenmektedir:
Tarım, ormancılık ve balıkçılığın daha verimli ve sürdürülebilir yapılmasını sağlamak
Açlığı bitirmek, gıda güvenliğine ve iyi beslenmeye ulaşmak ve sürdürülebilir tarımı desteklemek
2030'a kadar sürdürülebilir gıda üretim sistemlerini sağlamak ve üretkenliği ve üretimi artıran dayanıklı tarım uygulamalarını uygulamak
Su ve atık suyun herkes için kullanılabilirliğini ve sürdürülebilir yönetimini sağlamak
2030'a kadar su kıtlığına çözüm getirmek ve su kıtlığı çeken insan sayısını önemli ölçüde azaltmak üzere, su kullanım verimliliğini tüm sektörlerde büyük ölçüde artırmak ve sürdürülebilir tatlı su çıkarma ve tedarikini temin etmek.
Şehirleri ve insan yerleşimlerini kapsayıcı, güvenli, dayanıklı ve sürdürülebilir kılmak
2030'a kadar, yoksulları ve kırılgan durumdaki insanları korumaya odaklanarak, su kaynaklı afetler de dâhil olmak üzere afetlerden kaynaklanan ölümleri ve etkilenen insan sayısını kayda değer miktarda azaltmak ve ekonomik kayıpların küresel GSYH içerisindeki göreli payını büyük oranda düşürmek.
İklim değişikliği ve etkileri ile mücadele için acilen eyleme geçmek
Tüm ülkelerde iklim değişikliğiyle ilgili tehlikeler ile doğal afetlere karşı dayanıklılık ve uyum kapasitesini güçlendirmek.
Karasal ekosistemleri korumak, iyileştirmek ve sürdürülebilir kullanımını desteklemek; sürdürülebilir orman yönetimini sağlamak; çölleşme ile mücadele etmek; arazi bozunumunu durdurmak ve tersine çevirmek; biyolojik çeşitlilik kaybını engellemek.
Tüm orman türleri için sürdürülebilir yönetim uygulamasını teşvik etmek, ormansızlaşmayı durdurmak, bozulmuş ormanları restore etmek ve ormanlaştırma ve yeniden ağaçlandırmayı küresel düzeyde ciddi miktarda artırmak.
Proje Bileşenleri
Proje; peyzaj düzeyinde doğal kaynakların entegre yönetimini güçlendirmeyi ve Bolaman Havzası'ndaki toplulukların iklim koşullarına dayanıklı altyapıya (sel ve heyelan kontrolü, su ve sıhhi hizmetler, hareketlilik vb.) erişimini arttırmayı hedeflemektedir. Bolaman Havzası'ndaki ekonomik ve sosyal yaşamın kalitesini arttırmayı hedefleyen proje üç bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler altında yapılacak yatırımların türleri aşağıda sunulduğu gibidir:
Bileşen 1: Yeşil ve sürdürülebilir kırsal kalkınma
Alt Bileşen 1.1: Üst havza peyzajı ve kırsal geçim kaynakları (Orman Genel Müdürlüğü)
- Erozyon kontrol, heyelan ve sel kontrol çalışmaları
- Orman içi ve orman bitişiği meraların sürdürülebilir yönetimi
- Ormanların rehabilitasyonu, korunması ve sürdürülebilir yönetimi
- Orman köyleri için gelir yaratma ve geçim kaynaklarının çeşitlendirilmesi
Alt Bileşen 1.2: İklim dostu tarım ve sürdürülebilir değer zincirleri (Tarım Reformu Genel Müdürlüğü)
- Sürdürülebilir ve iklim dostu tarım uygulamaları
- Kırsal kesim için gelir yaratma ve geçim kaynaklarının çeşitlendirilmesi
- Mera rehabilitasyonu ve yönetimi
- Sürdürülebilir tarımsal değer zincirleri
- Sürdürülebilir tarımsal ürünlerin markalaşma ve pazarlanması
Bileşen 2: İklime dayanıklı gri altyapı
Alt Bileşen 2.1: Afet riski ve su güvenliği için dayanıklı altyapı (Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü)
- Çok amaçlı göletler
- Sel ve sedimantasyon kontrol için dayanıklı altyapı
- İçme suyu altyapı sistemleri
Alt Bileşen 2.2: iklime dayanıklı kırsal yol sistemi (Karayolları Genel Müdürlüğü)
- Kırsalda iklime dayanıklı yol rehabilitasyonu
- Kırsalda iklime dayanıklı yol yapımı
Bileşen 3: Kurumsal koordinasyon, proje yönetimi ve sürdürülebilirlik
Alt Bileşen 3.1: Entegre peyzaj yönetimi için teknik yardım ve kurumsal kapasite geliştirme
Alt Bileşen 3.2: Proje yönetimi, çevresel ve sosyal yönetim ve izleme ve değerlendirme
Teknik Bilgiler
Bileşenler: 1) Sürdürülebilir Kırsal Kalkınma
2) İklime Dayanıklı Altyapı
3) Kurumsal Koordinasyon, Proje Yönetimi ve Sürdürülebilirlik
Proje takvimi: Projenin, 2021-2027 yılları arasında yapılması planlanmaktadır.
Uygulama Yeri: Bolaman Çayı Havzasında 12 ilçeyi içeren Ordu ile 3 ilçeyi içeren Tokat ili
Amaç ve Gerekçe: Bolaman Havzası'nda başta heyelan ve taşkınlar olmak üzere iklim değişikliği kaynaklı afetler, bitkisel ve hayvansal üretimin düşmesi, iyi yağış almasına rağmen altyapı yetersizliği kaynaklı susuzluk, yetersiz ve iklime dayanıklı olmayan ulaşım altyapısı kaynaklı hareketlilik sorunları yaşanmaktadır. Halkın düşük refah seviyesi ve geçim kaynaklarının sınırlılığı başta orman olmak üzere doğal kaynaklara baskıya ve göçe neden olmaktadır. Bu çerçevede, Projenin amacı, “Bütünleşik havza yönetimi prensiplerini uygulayan güçlü kurumsal yapılar yönetiminde, rehabilite edilmiş doğal kaynakları, sürdürülebilir arazi kullanımı, heyelan ve sel kontrolü, su, sanitasyon ve yerel hareketlilik için uygun altyapıları ile desteklenen geçim kaynaklarına sahip ortalama ülke refah seviyesini yakalamış Bolaman Havzası halkı"dır.
Projenin sosyal, ekonomik ve çevresel etkileri ile ilgili katkı sağlamak için Paydaş Katılımı sekmesini ziyaret edebilirsiniz.
Çevresel ve Sosyal Standartlar
Projenin Çevresel ve Sosyal Standartları
Bolaman Projesi bölgenin temel ihtiyaç ve sorunlarına cevap vermenin yanı sıra uluslararası çevresel ve sosyal standartlara uygun olarak yürütülecektir. Bu standartlar gereğince çevresel ve sosyal etkilerin ölçülmesi ve yönetilmesi, projenin olumsuz etkilerinin azaltılması ve olumlu etkilerinin arttırılması, etkilerin saptanmasında ve yönetilmesinde halkın katılımının sağlanması, kültürel ve doğal varlıkların korunması, hassas gruplar dahil tüm halkın katılımının sağlanması, arazi edinimi aşamasında Dünya Bankası standartlarının uygulanması, işçi çalıştırılırken ulusal ve uluslararası kurallara uyulması, işçi ve toplum sağlığının gözetilmesi gerekmektedir. Bu nedenle Orman Genel Müdürlüğü, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri ve Karayolları Genel Müdürlüğü bazı standartlara uymayı taahhüt etmiştir. Bu kurallar aşağıda özetleri sunulan çerçeve dokümanlarda yer almaktadır ve tüm paydaşlarının görüşlerine açıktır.
Çevresel ve Sosyal Yönetim Çerçevesi, çevresel ve sosyal riskleri tespit eder, bu risklerin nasıl azaltılacağını planlar, projenin tüm aşamalarında çevresel ve sosyal etkilerin yönetimini düzenler. Doküman için tıklayınız.
Paydaş Katılım Çerçevesi, projenin her aşamasında halkın ve diğer kurumsal paydaşların uygulamaya nasıl dahil edileceğini anlatır. Bilgilendirme ve danışma faaliyetleri ile tüm paydaşlarının görüş ve önerilerini almayı taahhüt eden doküman için tıklayınız.
Yeniden Yerleşim Politika Çerçevesi, proje kapsamında ihtiyaç duyulan özel ve kamu arazisi olursa bunların kullanımında ne gibi ilkelere dikkat edileceğini anlatır. Proje kapsamında kamulaştırma yapılması planlanmasa da bu standartların belirlenmesi gerekmektedir. Çünkü kamu arazilerinin kullanımında bile halkın gündelik yaşamının zorlaştırılmaması, gelir kaybına maruz bırakılmaması gerekir. Doküman için tıklayınız.
İşgücü Yönetim Prosedürü, işçi çalıştırılırken ulusal ve uluslararası kurallara uyulması, işçi sağlığı ve iş güvenliği konularına özen gösterilmesi için hazırlanmıştır. Projede çalışanların haklarını içeren doküman için tıklayınız .
